۱۴۰۰-۱۱-۲۴ - ۰۲:۴۳
۰
فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار: فرسایش خاک در ایران تبدیل به بحرانی جدی شده است. حدود 2 سال پیش لایحه‌ای درخصوص حفاظت از خاک در مجلس به تصویب رسید، اما با توجه به آمارهای جهانی، دستگاه‌های مجری هنوز برای اجرایی شدن این لایحه و حفاظت از خاک کاری نکرده‌اند. درحال‌حاضر ایران رتبه نخست در فرسایش خاک در جهان را داراست. باید هرچه سریع‌تر با کمک راهکارهای علمی و دانشگاهی خاک ایران را از این بحران نجات داد. فرود شریفی، عضو هیاتعلمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری و رئیس هیات‌مدیره انجمن علمی مقابله و سازگاری با خشکی و خشکسالی، در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در پاسخ به اینکه چرا امروز به نقطه‌ای رسیده‌ایم که فرسایش خاک تبدیل به بحران شده است، گفت: «مشکل فرسایش خاک فقط بخش کوچکی از معضل تخریب سرزمین است که باعث مهاجرت، فقر، فروپاشی تمدن‌ها و به خطر انداختن امنیت غذایی می‌شود؛ ولی آغاز معضل یادشده از فرسایش خاک در اثر دخل و تصرف‌های نسنجیده بشر و اثرات کمی و کیفی تغییر کاربری شروع می‌شود. عدم استفاده صحیح و اصولی از منابعی مثل آب و خاک، پیامدهای ناخوشایندی ازقبیل سیل و کم‌آبی و خشکسالی، فرسایش یا هدررفت خاک را باعث می‌شود که درنهایت باعث کاهش حاصلخیزی و پر شدن مخازن سدها و عوارض دیگر خواهد شد.» وی در ادامه بیان کرد: «با نگاهی به وضعیت موجود ایران می‌توان دریافت اکوسیستم ایران شکننده است و تقریبا 85درصد کشور را مناطق خشک و نیمه‌خشک تشکیل می‌دهد؛ متوسط بارندگی آن یک‌سوم متوسط بارش جهانی، تبخیر بیش از سه‌برابر متوسط جهان و میزان فرسایش خاک کشور متوسط 16.7 تن در هکتار در سال و رسوب ورودی فقط به مخازن سدهای مخزنی به‌طور متوسط 238 میلیون مترمکعب در سال برآورد می‌شود.» عضو هیاتعلمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری درباره علل فرسایش خاک گفت: «از یک‌سو عوامل طبیعی، شدت بارش، پرشیب بودن عرصه‌ها، افزایش جمعیت، گسترش شهرها و توسعه شهرنشینی، و امکان تغییر شرایط طبیعی با سرعت بیشتر از گذشته، تشدید تمایل به سوداگری زمین و تغییر کاربری به‌مثابه سرمایه‌گذاری، مدیریت جزیره‌ای و گسترش نامتناسب حریم شهرها و روستاها در اراضی کشاورزی و کم‌توجهی به حفظ اراضی کشاورزی در طرح‌ها، ناهماهنگی دستگاه‌های چندگانه متولی در حفاظت، وجود خلأهای قانونی و در مواردی حمایت قانون از زمین‌خواری و تغییر کاربری، عدم تناسب مجازات‌ها با منافع متخلفان و تصویب قوانین جدید در تناقض با رسالت حفظ اراضی و عدم تثبیت کاربری اراضی بر خاک تاثیرگذار است.» وی در ادامه افزود: «در اثر تغییر کاربری‌های بی‌رویه نیز با کاهش مساحت اراضی کشاورزی دارای خاک حاصلخیز مواجه شده‌ایم و به لحاظ کیفی، خاک حاصلخیز و مناسب برای کشاورزی تحت‌تاثیر تغییر کاربری‌ها و تخریب‌ها دچار تغییر شده تا جایی که میانگین فرسایش سالانه در جهان حدود 15 تن در هکتار است. نرخ سالانه فرسایش خاک در ایران (رتبه اول در جهان) تا 33 تن در هکتار نیز گزارش شده که 5 تا 6 برابر حد مجاز است. به گزارش بانک جهانی در سال 2005، خسارت ناشی از فرسایش خاک در ایران در سال 2002 معادل 2840 میلیون دلار برآورد شده که این رقم 2.5درصد از کلGDP ایران را در این سال تشکیل می‌دهد.» شریفی در ادامه از راهکارهای برون‌رفت از این بحران نیز سخن گفت و ادامه داد: «آبخیزداری فرآیند شناخت برنامه‌ریزی، سیاستگذاری و تنظیم مجموعه اقدامات در ارتباط با حفظ و احیای منابع پایه و بهره‌برداری معقول از منابع طبیعی در یک حوضه آبخیز بدون وارد آمدن اثرات زیانبار در محیط طبیعی است. در آبخیزداری با توجه به ماهیت بوم‌سازگان موجود در یک حوضه، باید عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی درون حوضه و همچنین عوامل تاثیرگذار بر کنش‌های درونی حوضه را مدنظر قرار داد. ساماندهی مسائل قانونی و حقوقی و تصویب و اجرای قوانین متقن و پایدار در زمینه جلوگیری اکید از تبدیل و تخریب زمین‌های کشاورزی یکی دیگر از راهکارهاست.» رئیس هیات‌مدیره انجمن علمی مقابله و سازگاری با خشکی و خشکسالی، درباره نقش دانشگاه در رسیدن به راهکار علمی و عملی گفت: «منابع خاک و چگونگی رفتار و مدیریت، دانشمندان و مدیران با این منبع خدادادی از عناصر و مولفه‌های مهم توسعه و بهبود سطح زندگی هر جامعهای است. پژوهش در زمینه حفاظت و مدیریت خاک و جلوگیری از تخریب آن، استاندارد، ضابط و ارائه راهکارهای آسان، اقتصادی و موثر از وظایف دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌های فعال این حوزه است.» عضو هیاتعلمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با بیان این مورد که به مقوله پژوهش کاربردی و آموزش مهارتی در این حوزه کم‌توجهی شده است، درباره عملکرد دستگاه‌های متولی در توجه به پژوهش‌های دانشگاهی، گفت: «عمده پژوهش‌های دانشگاهی، پژوهش برای پژوهش بوده و دستگاه‌های متولی نیز به روش سنتی برخی اقدامات محدود را انجام داده‌اند. بنابراین رنگ رخساره خبر می‌دهد از سر درون. کارنامه امروز، میزان سیل، فرسایش، خسارات و کم‌آبی نشان از ضعیف بودن ساختار، مدیریت، پژوهش و آموزش در این بخش دارد.»
نظرات کاربران
یادداشت
آخرین اخبار